 |
| ถ่ายเมื่อ: 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2554 ( ณ หอศิลป์บริการ ) |
A Tale of Motorcycle TaxisEvery day millions of urban dwellers navigate Bangkok on the back of a motorcycle taxi, zigzagging through traffic or flowing into the sleepy movement inside sois. Outside our homes, offices, or shopping malls small groups of drivers sit in the ear-splitting noises of the city, eyes up to see potential clients. Few words are muttered and sat of their backseats we get though the city to our destinations. Bills pass hands and soon we forget of the vessels and their captains who allow us to navigate the city.
Today about 200,000 drivers operate in Bangkok, allowing the city to function, people to reach their destination in time, newspapers to be ready in shops in the morning and lunches to be delivered in offices. 200,000 stories that move every day thought the city, meet with others, even just for a moment, before getting back to their starting points, ready to deliver a new round of people and goods into the eager veins of Bangkok. These stories, as many others, create the chaotic order of Bangkok and, I believe, tell to the attentive eyes a long forgotten tale: the tale of a city born along quiet canals and transformed into a roaring metropolis of ingenuity and ready-solutions.
Bangkok was established as the capital of Siam in 1782 and built to reproduce the aquatic splendor of Ayutthaya. It wasn’t until the XIX century that the calm flow of water was cut by the running speed of horses and engines. The first paved street, Charoen Krung (prosperity of the city), was laid in 1861 and the next century saw a steady expansion of the street networks, carved onto a geography of canals, branching off few mayor waterways. New streets were built crossing canals, filling them with soil that few years before had been extracted to cut them. Soon in the name of “civilization” and “development” Bangkok looked like any other big city, struggling to keep the pace of modernity.
It was not until the 1950s, however, that the urban landscape of Bangkok was forever reshaped, driven by massive internal migrations, new affordable transportation technologies, and American dollars. As part of the post-Korea War collaboration between Thailand and the United States , a group of American planners for the Massachusetts Institute of Technology (MIT) was called to Thailand to draft the first comprehensive Master Plan for Bangkok, the infamous “Greater Bangkok Plan 2533”. Also known as the Litchfield Plan, the new template for the city transformation revolved around two central ideas: transforming Bangkok into a car-based city, as was happening in American metropolis; and introducing zoning principles, developing secondary road networks. As it often happens, only some parts of the proposal were accepted. As big road arteries were built to accommodate the new cars, brought by the urban wealthy, the small streets were left in the hands of private land developers, who hastily built small sois, before selling newly divided plot of lands to house developers. Huge amounts of money flew into the pockets of these land developers as the city expanded outward at a growing pace, leaving back a tree-like road network of wide streets and narrow, long, and often unconnected sois where would be impossible develop a far-reaching transportation system.
It was during the same time that owning a private mean of transportation became important and possible for people in and outside Bangkok. As the wealthier part of the population started to buy cars, for the majority of Thai people the motorcycle became their entry way into “free movement”. In 1964 Honda opened the first out of Japan production line in Thailand. By 1976 the four main world bike producers, the so called four sisters (Honda, Kawasaki, Suzuki, and Yamaha) all had established production in Thailand, not only offering to people the technology to move around but also reason to come to the city to be part of the industrial boom of Thailand.
Thousands and thousands of people started to came into Bangkok from the provinces in search for jobs, education, opportunities, or just a piece of the glittering modernity offered by the growing metropolis. Soon this immense sprawl of small and big roads, wooden houses and concrete building, shop-houses and commercial centers teemed with life, sounds, noises, and smells. Soon the uncontrolled urban structure started to reveal its incurable disease as traffic gridlocks and blocked “pak soi” became the daily experience of its inhabitants.
The complex mix that makes the motorcycle taxis flourish in Bangkok was now in place. A disconnected soi system and growing traffic problem, a big number of motorcycles and en expanding city, a multitude of cheap labor force, it just took someone to come up with the idea of motorcycle taxi to ignite the fuse for the explosive diffusion of motorcy rapjang in the city. The spark started in Soi Ngam Dumphli and in few years inflamed the whole of Bangkok, helped by the layoffs of the 1997 economic crisis.
Staged in this setting, tales of proud migrants coming to Bangkok looking for fortune and trying to make it driving a motorbike take place around us every day, shaping the texture of this city. Thousands of drivers work as connectors in a city of disconnected form, delivering people, goods, ideas not only inside Bangkok but also between the city and the countryside, where they come from and often go back to regularly. It is in the complex relation between movement and stillness that the motortaxi drivers flourish and this art projects finds its strength.
It is in this unstable balance between their roles as movers, messengers, delivery and their stable presence in the daily life of the soi discussing, reading, betting, and keeping an eye on the safety of the neighborhood that the drivers find their place in the ecology of the city.
It is in the relation of movement between the urban and the rural and their participation of the economic and social life of both the city and the village that the drivers find their place as cultural brokers and connectors.
It is in the relation between experiencing art as a fixed aesthetic pleasure of observation and its filtering into public spaces, its roaming movement in the city, its challenging established boundaries that this project finds its core and inspiration.
Often when we lose our way along the streets of Bangkok we stop, just for a second, to ask directions to a group of motorcycle taxi drivers sitting on the street. For one time, when Thai art seems to have lost its way to find a large public, to exit the gallery and the museum, we can try to stop and ask the drivers again for directions, follow them and maybe a new surprising geography will be revealed to us. This exposition takes that risk. Tuck in your knees and be ready to ride.
เรื่องเล่าของวินมอเตอร์ไซค์รับจ้าง บทความ : เคลาดิโอ โซปรานเซ็ตติ
ผู้แปล : ริญญ์นภัส วิรัตน์ธนันท์
ทุกวันชาวเมืองนับล้านต่างฝ่าฟันการเดินทางในกรุงเทพฯ ด้วยการนั่งซ้อนท้ายมอเตอร์ไซค์รับจ้าง ที่พาเราลัดเลาะการจราจร หรือขับเข้าไปในซอยอย่างเรื่อยเปื่อย ไม่ว่าจะเป็นข้างนอกบ้าน ที่ทำงาน หรือห้างสรรพสินค้า กลุ่มวินมอเตอร์ไซค์ก็นั่งเฝ้ารอลูกค้ารายต่อไป ท่ามกลางเมืองที่เต็มไปด้วยเสียงที่บาดลึกลงไปถึงแก้วหู หลังจากเจรจากันเล็กน้อย เราก็นั่งซ้อนท้ายมอเตอร์ไซค์เพื่อไปยังจุดหมายที่เราต้องการ แล้วเราก็ยื่นเงินค่าโดยสารให้ ไม่ช้าเราก็ลืมไปว่ามอเตอร์ไซค์รับจ้างนี่แหละที่ช่วยให้เราเดินทางไปทั่วกรุงเทพฯ ได้
ปัจจุบันกรุงเทพฯ มีผู้ขับมอเตอร์ไซค์รับจ้างกว่า 200,000 คน ที่ช่วยให้เมืองของเราดำเนินไปอย่างปกติ ผู้คนเดินทางถึงที่หมายตรงเวลา หนังสือพิมพ์มาถึงร้านค้าในตอนเช้า และอาหารกลางวันที่ถูกส่งไปตามออฟฟิศ เรื่องราวกว่า 200,000 เรื่องของผู้ขับมอเตอร์ไซค์รับจ้างที่สัญจรไปทั่วเมือง และได้พบปะผู้คนเพียงช่วงเวลาสั้นๆ ก่อนจะกลับไปยังจุดเริ่มต้น พร้อมที่จะรับผู้โดยสารหรือสินค้ารอบใหม่ เพื่อเดินทางออกสู่ถนนหลากสายในกรุงเทพฯ เรื่องราวเหล่านี้เองที่สร้างสีสันกับกรุงเทพฯ ผมยังเชื่อว่าเรื่องต่างๆนี้ ทำให้หลายคนหวนนึกถึงอดีตของเมืองที่สร้างขึ้นเรียบคลอง และถูกแปรสภาพจนกลายเป็นมหานครอันเพียบพร้อมไปด้วยความล้ำสมัย
กรุงเทพฯ ได้รับการสถาปนาให้เป็นเมืองหลวงของประเทศไทยในปีพ.ศ. 2325 และได้ถูกสร้างขึ้นมาให้รายล้อมไปด้วยแม่น้ำลำคลองเช่นเดียวกับอยุธยา แต่ภายในศตวรรษที่ 19 สายน้ำที่เงียบสงบก็ถูกทำลายลงด้วยความเร็วในการวิ่งของม้าและเครื่องยนต์ ถนนเจริญกรุงซึ่งเป็นถนนสายแรกได้ถูกสร้างขึ้นในปีพ.ศ. 2404 ในศตวรรษถัดมาการขยายตัวอย่างต่อเนื่องของถนน ได้ส่งผลต่อสภาพทางภูมิศาสตร์ อันทำให้เกิดเส้นทางในการเดินทางทางน้ำมากขึ้น คลองที่เพิ่งขุดมาได้ไม่กี่ปีก่อนหน้านั้น ต่างถูกถมเพื่อใช้ในการสร้างถนนเส้นใหม่ เพื่อให้ได้ขึ้นชื่อถึง “ความศิวิไลซ์” และ “ความก้าวหน้า” กรุงเทพจำต้องดิ้นรนกับความเร็วของการก้าวสู่ความล้ำสมัย เช่นเดียวกับเมืองอื่นๆ
สภาพ แวดล้อมของกรุงเทพฯ ได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างสิ้นเชิงในช่วงปีพ.ศ. 2493 อันเป็นผลมาจากการย้ายถิ่นอาศัยของคนในประเทศ การคมนาคมที่ถูกลง และค่าเงินอเมริกัน ด้วยของความร่วมมือระหว่างประเทศไทย และประเทศสหรัฐอเมริกา ภายหลังสงครามเกาหลี กลุ่มนักออกแบบชาวอเมริกันจาก Massachusetts Institute of Technology (MIT) ได้เดินทางเข้ามายังประเทศไทย เพื่อช่วยในการร่างผังเมืองรวม (Comprehensive Plan) ให้กับกรุงเทพฯ โดยใช้ชื่อว่า “ผังนครหลวง 2533” (Greater Bangkok Plan 2533) หรือที่รู้จักกันในนามของ “ผังลิทช์ฟิลด์” (Litchfield Plan) ผังที่ร่างขึ้นมาเพื่อปรับเปลี่ยนรูปแบบของกรุงเทพฯนี้ มีจุดประสงค์ที่สำคัญด้วยกันทั้ง 2 ประการ คือ การทำให้กรุงเทพฯ เปลี่ยนมาใช้รถยนต์ในการคมนาคมหลัก เช่นเดียวกับประเทศสหรัฐอเมริกา และอีกประการคือ การเผยแพร่หลักการการแบ่งเขต เพื่อใช้ในการพัฒนาเครือข่ายถนนสายนอก แน่นอนว่าผังที่ร่างขึ้นมานั้นได้รับการอนุมัติเพียงบางส่วน ในขณะที่ถนนสายหลักถูกสร้างขึ้นเพื่อรองรับรถยนต์ของผู้มีฐานะ ชะตากรรมของถนนสายเล็กๆกลับ ตกอยู่ในมือของนักพัฒนาที่ดิน ซอยเล็กๆถูกสร้างขึ้นมาอย่างรวดเร็ว ก่อนที่พวกเขาจะรีบแบ่งขายที่ดินให้กับโครงการบ้านจัดสรร ในช่วงเวลาที่ตัวเมืองได้ขยายออกไปอย่างต่อเนื่อง เงินทองหลั่งไหลเข้ากระเป๋าบรรดานักพัฒนาที่ดินเหล่านั้น โดยที่พวกเขาทิ้งไว้เพียงแต่ถนนที่แตกหน่อไปเป็นซอยเล็ก ซอยน้อย ที่มักจะไม่เชื่อมต่อกัน และระบบขนส่งก็ไม่สามารถเข้าถึงอีกด้วย
ตอนนั้นเอง ผู้คนที่อาศัยอยู่ในกรุงและนอกกรุงต่างคิดว่า การมียานพาหนะส่วนตัวเป็นสิ่งสำคัญ ในขณะที่ส่วนหนึ่งของประชากรที่มีฐานะพากันทยอยซื้อรถยนต์ แต่สำหรับคนไทยส่วนใหญ่ การได้ครอบครองมอเตอร์ไซค์เป็นประตูสู่ “เสรีภาพ” (free movement) ในปีพ.ศ. 2507 บริษัท ฮอนด้า ได้เปิดโรงงานประกอบชิ้นส่วนในประเทศไทย ซึ่งเป็นโรงงานต่างประเทศแห่ง แรกของฮอนด้า ต่อมาในปีพ.ศ. 2519 ผู้ผลิตจักรยานยนต์หลักทั้ง 4 บริษัท หรือที่เรียกว่าบริษัทพี่น้อง (ฮอนด้า, คาวาซากิ, ซูซูกิ, และ ยามาฮ่า) ต่างพากันมาเปิดโรงงานในประเทศไทย และได้มอบเทคโนโลยีการขับเคลื่อนให้แก่ประชาชน รวมถึงเหตุผลในการเดินทางเข้าเมือง เพื่อมาเป็นส่วนหนึ่งของการเติบโตทางอุตสาหกรรมในประเทศไทย
ชาวต่างจังหวัดจำนวนนับพัน เดินทางเข้ามายังกรุงเทพฯ เพื่อมาหางาน ความรู้ โอกาส หรือแค่ให้ได้เห็นเศษเสี้ยวของความทันสมัยที่มาจากการเติบโตของมหานคร อีกไม่ช้าถนนเล็กใหญ่ที่ไขว้กันไปมา บ้านไม้ และตึกคอนกรีต ห้องแถว และศูนย์สรรพสินค้าทั้งหลาย ก็จะเต็มไปด้วยผู้คน เสียง และกลิ่น อีกหน่อยโครงสร้างของเมืองที่ไร้ซึ่งการควบคุม ก็จะแสดงให้เห็นถึงโรคติดต่อที่ไม่สามารถรักษาได้ นั่นคือการจราจรที่ติดขัด ที่กีดขวางแม้กระทั่งปากซอย อันกลายมาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันของผู้อยู่อาศัย
การผสมผสานของความซับซ้อนนี้ทำให้กรุงเทพฯเต็มไปด้วยมอเตอร์ไซค์ รับจ้าง ปัญหาของซอยที่ไม่ทะลุกัน การจราจรที่ติดขัด จำนวนรถมอเตอร์ไซค์ที่เอ่อล้น การขยายตัวของเมือง ประกอบกับค่าแรงงานที่แสนถูก ทำให้ใครสักคนเกิดความคิดในการทำมอเตอร์ไซค์โดยสารขึ้น ซึ่งเป็นที่มาของมอเตอร์ไซค์รับจ้าง ชนวนทางความคิดนี้เริ่มขึ้นในซอยงามดูพลี และในอีกไม่กี่ปีต่อมามันก็ลุกลามไปทั่วกรุงเทพฯ ซึ่งเป็นผลมาจากจำนวนผู้ตกงานอันเนื่องมาจากวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจในปีพ.ศ. 2540
เรามักจะเห็นแทบทุกวันว่า รอบๆตัวเรานั้นมีผู้คนมากมายที่ย้ายถิ่นฐานเข้ามาในกรุงเพื่อแสวงหาโชค และพยายามหารายได้ด้วยการขับมอเตอร์ไซค์รับจ้าง ซึ่งสร้างสีสันให้กับกรุงเทพฯ ผู้ขับมอเตอร์ไซค์รับจ้างพันกว่าคนทำหน้าที่เป็นตัวเชื่อมต่อภายในเมืองไม่เชื่อมถึงกัน พวกเขาทำหน้าที่ขนส่งผู้โดยสาร สินค้า และแนวคิด ที่ไม่ได้จำกัดเฉพาะแต่ในกรุงเทพฯ แต่ยังรวมไปถึงเส้นทางระหว่างกรุงเทพฯและภูมิลำเนาของผู้ขับมอเตอร์ไซค์รับจ้าง ที่พวกเขามักจะกลับกันไปเป็นประจำ ความเกี่ยวเนื่องที่ซับซ้อนระหว่างการเคลื่อนที่และการคงที่ ทำให้มอเตอร์ไซค์รับจ้างเป็นที่แพร่หลาย และยังเป็นประเด็นสำคัญที่ทำให้โครงการศิลปะนี้มีประสิทธิภาพ
เพราะความไม่สมดุลระหว่างบทบาทหน้าที่ของผู้ขับมอเตอร์ไซค์รับจ้าง ไม่ว่าจะเป็นในฐานะของคนขนของ คนส่งเอกสาร คนส่งของ ผนวกกับกิจวัตรประจำวันในซอยที่จำเจ ตั้งแต่การพูดคุยกัน อ่านหนังสือ เล่นพนัน และการสอดส่องดูแลความปลอดภัยของย่านที่พักอาศัย ทำให้วินมอเตอร์ไซค์เหล่านี้ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศน์ของเมืองหลวง
ความสัมพันธ์ระหว่างตัวเมืองและชนบท โดยเฉพาะการมีส่วนร่วมทางด้านเศรษฐกิจ และสังคมของทั้งในเมืองและหมู่บ้าน ทำให้ผู้ขับมอเตอร์ไซค์รับจ้างรับหน้าที่เป็นตัวแทนทางด้านวัฒนธรรม
โครงการนี้ได้ค้นพบความสำคัญ และแรงบันดาลใจ อันมาจากการสัมผัสประสบการณ์ทางศิลปะโดยการสังเกต การกลั่นกรองประสบการณ์ออกมาสู่พื้นที่สาธารณะ การเคลื่อนที่ภายในเมืองอย่างไม่หยุดนิ่ง และการท้าทายขอบเขต
บ่อยครั้งที่เราหลงทางอยู่บนท้องถนนของกรุงเทพฯ เรามักจะหยุดครู่หนึ่ง เพื่อถามทางจากวินมอเตอร์ไซค์ที่นั่งอยู่ตามริมถนน เมื่อศิลปะไทยแลดูไร้ทิศทางในการค้นหาฝูงชน และไม่สามารถหาทางออกจากแกลเลอรี่ หรือพิพิธภัณฑ์ได้ เราอาจจะหยุดเดินเพื่อถามทางคนขับอีกครั้ง จากนั้นก็ตามพวกเขาไป และไม่แน่เราอาจจะได้พบเส้นทางใหม่ที่ไม่เคยเห็นมาก่อน นิทรรศการนี้ก็เลือกที่จะเสี่ยงในแบบเดียวกัน ดังนั้นจงนั่งให้เรียบร้อย และเตรียมตัวให้พร้อมที่จะเดินทาง
